Khó mà dựng lại một cách thật hệ thống quá trình phát triển đô thị cổ Vị Hoàng qua mỗi thế kỷ, từ thế kỷ 13 đến thế kỷ 19. Nhưng chúng ta có thể hình dung thành phố cổ Nam Định đến thế kỷ 19 đã có những đường phố, những hoạt động sản xuất và thương mại như thế nào.
Không chỉ có 36 phố hàng như ở Hà Nội, theo các nhà nghiên cứu thì xưa Thành Nam có tới 35/38 phố Hàng cùng 4 phố Bến, 4 phố Cửa nức tiếng sầm uất một thời…
Bản đồ thành phố tỉnh Nam Định do Hăng-ri Ri-vi-e (Henri-Rivière) vẽ sau khi quân Pháp chiếm đóng Nam Định năm 1883 cho thấy thành phố cổ kính này đến trước cuối thế kỷ 19 đã có một hệ thống đường phố ngang dọc. Thời kỳ này thành phố đã có hơn một vạn dân.
Các phố toả ra từ bờ sông Vị Hoàng và sông Đào, được xếp đặt thành đường ngang và đường dọc như ô bàn cờ tạo thành một khu vực thị dân đông đúc, ôm ấy mặt đông và một phần mạn nam của toà thành Nam Định đồ sộ.
Về mật độ, những đường phố xuyên ngang từ bờ sông đến hào nước bao bọc quanh thành là: Hàng Tiện, Hàng Giầy, Hàng Đồng, phố Hàng Sũ, phố Bến Ngự… đông người ở, nhà cửa xây san sát.
Hai phố chạy song song với dòng sông Vị Hoàng là phố Khách và phố Hàng Lọng.
Tháng giêng năm Quý Tỵ, đời Thành Thái thứ 5 (1893) Hoàng Cao Khải, Kinh lược xứ Bắc kỳ gửi thư cho quan đốc học 5 tỉnh yêu cấu mỗi tỉnh làm một quyển địa dư chí tỉnh mình. Nguyễn Ôn Ngọc, đốc học Nam Định đã cùng các giáo thụ, huấn đạo các phủ huyện biên soạn. Năm tháng sau đã hoàn thành cuốn “Nam Định tỉnh địa dư chí”. Về thành phố ngày đó, Nguyễn Ôn Ngọc viết:
“… Tuy trước đây gặp nhiều lần binh hỏa, nhưng phong hội ngày càng mở mang, buôn bán ngày càng tấp nập, nay đã dần dần trở nên nơi đô hội vui vẻ. Hơn nữa dọc theo dải sông Vị Hoàng, sông Đào ôm ấp lấy thành phố, ở Năng Tĩnh thì có 3 đò ngang (Đò Quan, Đò Bái, Đò Chè), ở Đông Mạc có 3 đò dọc (đi Hà Nội, Hải Phòng, Thái Bình), thuyền buôn ở các tỉnh đổ đến, buôn bán hàng hóa – Ở trên xuống thì có các tỉnh Sơn Tây, Hà Nội, Hải Dương, Hưng Yên. Ở trong ra thì có các tỉnh từ Phan Thiết đến Nghệ An, Thanh Hoá, Ninh Bình. Xe thuyền nhóm họp, đồ đạc, hàng hóa đã nhiều, gỗ tre cũng đủ. Thêm vào đó lại có hỏa thuyền (tàu thủy) ngày đêm chuyên chở khách buôn qua lại như mắc cửi, đường thuỷ lại càng thuận lợi. Thuyền bè chật bến, sự buôn bán tấp nập, thành phố trở nên một xứ đô hội, (thứ nhất Hà Nội, thứ nhì là Nam Định). Từ Vị Xuyên đến Năng Tĩnh, từ Cửa Nam trải qua Cửa Đông đến Cửa Tây có 12 phố, ba chợ họp đông vui: chợ Rồng, chợ Phượng, chợ Hoàng”.
Như vậy, Thành cổ Nam Định một thời từng là nơi buôn bán sầm uất nức tiếng không thua kém gì Thăng Long, Phố Hiến, những nét văn hóa và đặc tính của một vùng đất năng động nhạy bén vẫn còn ăn sâu vào phong cách của những người con Nam Định ngày nay.
Các phố được kể như trong bài “Nam thành cảnh trí” mô tả bằng thể văn vần:
- Chủ tiệm salon hớt tóc miễn phí cho người nghèo
- [VIDEO] Một lần trải nghiệm rừng ngập mặn Xuân Thủy
- Nam Định: Siêu khủng với đám cưới tại Lâu Đài Lan Khoa Khuê
- Nhà thờ Giáo xứ Lục Thủy – Xuân Trường Nam Định
- Hoa hậu Kỳ Duyên viết tâm thư thứ 2 sau bão scandal
- Hải Hậu: Nét độc đáo khác lạ
- Thăm ngôi chùa cổ xuất hiện trên tờ 100 đồng ‘huyền thoại’
- Nhà thờ Giáo xứ Trực Chính – Nam Trực Nam Định
- Giang hồ 9X đâm chết người trong đám cưới ở Nam Định
- Mẹ của nghi phạm giết người ở chung cư: Sau khi gây án “nó vẫn gọi điện về cho tôi”
- Nhóm Bức Tường và bạn bè hát tưởng nhớ Trần Lập 1 người con của Thành Nam
- Di dân khẩn cấp vùng sạt lở bãi sông Ninh Cơ (Nam Định): Nhiều năm triển khai vẫn chậm tiến độ
- Danh tính nghi phạm vụ người phụ nữ bị sát hại, phi tang xác dưới cống nước
- Nam Định: Bão số 3 tan, lắp cầu phao Ninh Cường
- Nam Định: Bỏ nghề lương cao… lên nóc nhà bán cá gác bếp
- Đào móng xây kho bạc Nhà nước Nam Định, tá hỏa thấy 90 bộ hài cốt
- Giao Thủy: Khám phá “sân ga” của những đàn chim di cư
- Hoa hậu Kỳ Duyên hút thuốc, dùng bóng cười, thoải mái khoá môi bạn trai trong góc tối
- Hai vợ chồng ở Nam Định trộm cắp trên cao tốc bị bắt: Quê nhà sốc khi biết tin
- Chùm ảnh: Diễn biến vụ móng cột điện 220kV đổ bê tông trộn đất
- Lễ hội truyền thống đền Trần năm 2017
- Nam Định: Làm cơm cháy ngon từ xôi nếp thừa