Gỏi nhệch Giao Thủy Nam Định

Gỏi nhệch là một loại đặc sản của các huyện ven biển Nam Định. Bạn có thể đã được thưởng thức đặc sản gỏi nhệch Nghĩa Hưng hay gỏi nhệch Hải Hậu nhưng hãy một lần thưởng thức món gỏi nhệch Giao Thủy để cảm nhận sự khác biệt trong cách chế biến cũng như hương vị đặc trưng của loại đặc sản này tại miền quê Giao Thủy đầy nắng và gió.

Nhệch là một loài thuộc dòng cá da trơn thường sống ở vùng đất ngập nước ven biển gần cửa các con sông có nhiều phù sa thuộc vùng châu thổ sông Hồng. Giao Thuỷ là một trong những vùng có nhiều nhệch nhất vì thế mà ai đã có dịp về với mảnh đất quê hương ven biển Giao Thuỷ chắc hẳn không thể không thưởng thức các món ăn dân dã được người dân hiếu khách nơi đây chế biến từ nhệch để chiêu đãi như: nhệch nấu củ chuối (hoa chuối), chả nhệch cuốn lá gừng, cá nhệch kho… nhưng món gỏi nhệch là được ưa chuộng nhất. Ngày nay gỏi nhệch đã trở thành đặc sản trong nhiều nhà hàng ở Giao Thuỷ.
Nhệch cùng họ với lươn nhưng to hơn. Nhệch thì có hai loại là nhệch củ (sống ở vùng nước mặn) và nhệch khét (sống ở vùng nước lợ). Hai loại nhệch thì cũng có hình dạng khác nhau: nhệch củ to ngang, có con to cỡ bắp tay, chỉ dài khoảng 70 cm là cùng. Nhệch khét nhỏ hơn nhưng lại dài, có con dài tới 1m. Trong hai loại nhệch thì nhệch khét ngon hơn chính vì thế khi chế biến món gỏi nhệch thì người ta thường chọn nhệch khét làm nguyên liệu chế biến. Nhệch là loại khó bắt, không nuôi dự trữ được, chỉ sống được ở vùng ven biển nên giá bán thành phẩm hơi cao.

Nhệch nguyên liệu dùng làm gỏi phải chọn loại nhệch to (từ 300g đến 400g trở lên) béo, bụng trắng vàng óng, lưng xanh màu đá thẫm. Làm gỏi nhệch thì đòi hỏi sự tỉ mỉ và công phu. Do đặc tính da nhệch có nhiều nhớt, trơn tuồn tuột cho nên khi bắt được nhệch về chế biến thì việc đầu tiên của người đầu bếp là loại bỏ chất nhờn có trên da của nó. Theo cách dân gian truyền lại người ta dùng tro bếp phủ lên mình nhệch để hút nhờn, hay lấy lá tre hóp tuốt sạch chất nhờn rồi ngâm trong nước muối hay nước vôi trong…. Sau khi làm sạch thân nhệch, người ta mổ nhệch loại bỏ ruột, lấy mật đem hoà cùng với rượu trắng để làm đồ uống thưởng thức cùng với gỏi nhệch. Thịt nhệch được lọc tách khỏi xương. Xương nhệch và phần đầu, đuôi cá nhệch được băm nhỏ để chế biến nước chấm cùng với bỗng mẻ. Thịt nhệch sau khi được lọc ra dùng giấy bản thấm khô, sau đó được đem thái nhỏ dọc thớ với độ dài khoảng 3 cm. Đem thịt nhệch ướp cùng với một số gia vị như riềng giã nhỏ và nước nghệ tươi cho thịt có màu vàng, hạt nêm, muối, mắm tôm, xả, ớt… Tiếp đó trộn cùng với thính gạo rang.
Món gỏi nhệch ngon hay không còn phụ thuộc vào nước chấm. Nước chấm gỏi nhệch Giao Thủy được người dân nơi đây chế biến theo phương pháp cổ truyền với hương vị đặc biệt gọi là dấm. Nguyên liệu để chế biến món dấm là nước bỗng mẻ được gạn chắt từ loại mẻ ngấu, chua. Mẻ chua đánh nhuyễn lọc bỏ cái mẻ. Sau đó cho xương, phần đầu và đuôi nhệch đã băm nhuyễn, hành, ớt, muối, đường làm nhân dấm. Quấy đều, bắc lên bếp đun sôi kỹ rồi bắc xuống múc chia thành bát nhỏ để tiện khi thưởng thức. Dấm ăn gỏi chua dìu dịu, cay cay nhưng không gắt, thơm nồng và hấp dẫn.
Ăn gỏi nhệch nhất thiết là phải có rau thơm đi cùng. Rau thơm gồm: lá sung, lá đinh lăng, vọng cách, lá mơ lông… Và các loại quả như khế, sung, ớt….Gỏi nhệch có thể ăn cùng với bánh đa vừng. Các loại rau thơm có thể để nguyên lá hoặc thái nhỏ và trộn lẫn với nhau. Đây chính là các loại lá thuốc dân gian tốt cho đường tiêu hóa vì vậy mà khi ăn cùng với thịt nhệch sống nhưng không một ai bị đau bụng ngay cả với những người yếu dạ.

Khi ăn thực khách dùng miếng bánh đa nem cuộn với các loại rau gia vị và một gắp thịt nhệch cuộn chặt lại rồi chấm vào bát dấm, quả thật chẳng có món gỏi nào có thể sánh được với gỏi nhệch. Nếu thực khách uống được rượu thì có thể dùng rượu trắng Bỉnh Ri pha với tiết nhệch hay hoà với mật nhệch thì thật thú vị vô cùng. Ngoài món gỏi cá nhệch, vùng quê Giao Thủy còn có gỏi cá chim, gỏi cá hồng, gỏi cá ngừ…với cách chế biến tương tự.Gỏi cá Giao Thủy ăn rất ngon, mát, thơm và bùi, có mùi vị rất đặc trưng, ăn một lần là nhớ mãi không quên.

Hồng Luyến- Phòng VHTT Giao Thủy

• Vũ Khắc Tiệp lần đầu kể lại quãng thời gian bị Ngọc Trinh ‘từ mặt’
• Trường Nguyễn Khuyến – Kiến trúc lạ nhất Thành Nam
• Nam Định: Tết ở những làng biển
• Bánh đa gấc chợ Ninh – Nam Định
• Hương vị bánh cuốn Nam Định giữa Sài Gòn
• Xuân Trường: Biến bãi rác thành công viên
• Dàn siêu xe đón dâu cực khủng tại Nam Định