Từ vài chục năm trước, người Hà Nội hay uống bia ‘chuồng cọp’ rót trong cốc vại bằng thủy tinh xanh, đựng được nửa lít.
Có một thời, mỗi buổi chiều trước cửa hàng mậu dịch, người Hà Nội lại rồng rắn xếp hàng chờ mua bia 3 hào một cốc. Mậu dịch quốc doanh độc quyền bán bia, nên các quán Cổ Tân cạnh nhà hát lớn, quán “chuồng cọp” đầu phố Nguyễn Đình Chiểu, 41 Hàng Bài… luôn đông nghẹt thở.
Bia rót trong chiếc cốc vại bằng thủy tinh màu xanh, đúng nửa lít, những bọt bong bóng li ti nổi lên từ đáy cốc chạm lớp bọt trắng ở bề mặt rồi biến mất. Cái cốc nặng trịch, mỗi khi chạm vào nhau nghe canh cách.
“Nó không chỉ là một loại nước uống, mà còn để giải tỏa những căng thẳng, bí bách của cuộc sống bao cấp thiếu thốn nặng nề”, họa sĩ Lê Huy Văn nhớ lại. Thời ấy, lương cán bộ như ông 64 đồng, nên mỗi tháng chỉ dám đôi lần nhâm nhi cốc bia, rồi lại về ăn cơm rau muống luộc với vợ.
Hà Nội, tháng 10/1970, chuyến tàu dừng bánh ở sân ga Hàng Cỏ, đưa đoàn lưu học sinh Việt Nam trở về sau nhiều năm học tập ở Đức. Trời vào thu, mùi hoa sữa thơm dịu nhẹ dọc đường Nam Bộ, Nguyễn Du. Thành phố thưa người qua lại, nghỉ ngơi sau một ngày sản xuất, dồn sức chi viện cho chiến trường.
Trong đoàn lưu học sinh, Lê Huy Văn tốt nghiệp chuyên ngành thiết kế công nghiệp tại Đại học Mỹ thuật Burg Giebichenstein Halle. “Khi đó còn trẻ, ai nấy hừng hực khí thế về xây dựng đất nước”, chàng trai năm xưa, giờ là ông giáo già đầu bạc hồi tưởng.
Cả Hà Nội thời ấy chỉ có nhà máy bia trên đường Hoàng Hoa Thám. Bia được đóng thùng thép, có xe xitec “rót” đến các cửa hàng mậu dịch quốc doanh dần trở thành thức uống xa xỉ. Không có một loại cốc “chuyên dụng” nào để uống bia, người Hà Nội dùng cốc nhỏ uống nước chè, nước giải khát. Hồi đó còn có cả loại cốc thủy tinh 7 kopeek nhiều góc cạnh của Liên Xô nhưng giá rất đắt nên không thể nhập.
Một hôm, Văn được chủ nhiệm Thao giao việc “Cậu phải thiết kế ngay một chiếc cốc chuyên để uống bia Hà Nội”. Mất một giờ, bản thảo chiếc cốc thành hình và ba ngày sau được nung ở HTX Thủy tinh Dân Chủ.
Chiếc cốc đầu tiên ra đời năm 1976, từ thủy tinh xanh phế liệu có sẵn, dung tích 0,5 lít, miệng loe và đáy rất dày, có gờ để dễ cầm, dễ rút, dễ chồng lên nhau, bán 500 đồng mỗi chiếc. Bộ Nội thương là đơn vị duy nhất thu mua, được quyền phân phối chiếc cốc ấy đến từng cửa hàng mậu dịch.
Ông giải thích, sở dĩ chiếc cốc to như vậy vì bia mậu dịch mỗi lần mua chỉ được một cốc, uống xong rồi quay lại xếp hàng mua tiếp. Nên chiếc cốc được thiết kế lớn để mua cho đỡ mất công.
Lần đầu tiên ông uống bia trong cốc vại do mình thiết kế ở quán vỉa hè trên phố Hàng Trống cùng mấy người bạn. Bên hồ Hoàn Kiếm, dọc phố Hàng Trống xưa người ta dựng lên khá nhiều quầy giải khát, bán đủ thứ từ nước chanh, nước dừa đến bia rượu. Quán đơn sơ, dăm cái ghế mây bày dọc vỉa vè để khách ngồi dựa lưng, hứng gió.
Do nhiều xưởng thủy tinh cùng sản xuất chiếc cốc nên kích cỡ cũng khác nhau. Trước đây, cốc có giá 500 đồng, sau tăng lên 2.000 đồng, rồi 6.500 đồng mỗi chiếc như hiện nay. Hiện, cốc vại thủy tinh vẫn được các hộ ở làng nghề Xối Trì (Nam Định) sản xuất khoảng 1.500 chiếc mỗi ngày.
Theo ông Văn, những chiếc cốc đầu tiên chứa được đúng nửa lít bia, nên mới gọi là “cốc vại”. Nhưng qua thời gian, chiếc cốc cứ “ngót” dần. Mỗi lần đúc lại bị “hao” mất 3% nên cốc hiện nay chỉ bằng khoảng 2/3 chiếc cốc ban đầu.
Bản thân Lê Huy Văn cũng không biết vì sao chiếc cốc có thể tồn tại lâu như vậy, trong khi một thời chính ông cũng quên bẵng nó. Ông cho rằng, có lẽ nó không đẹp nhưng giá rẻ, sản xuất quá dễ và “hợp với không khí thị thành”.
Ông bảo người Hà Nội hay uống bia chưa chắc đã vì thích bia, mà vì nghiện cái không khi ngồi giữa vỉa hè với bạn bè nói đủ thứ chuyện trên đời vào buổi chiều nóng bức, sau khi tan làm. Âm thanh của quán bia, chính là âm thanh của thị thành.
“Anh không thể mặc một bộ comple, cầm chiếc cốc pha lê để uống bia trên vỉa hè Hà Nội, nó không hợp cảnh”, ông nói.
Giờ, người ta uống bia bằng những cốc thủy tinh trong vắt, hoặc cốc nhựa làm giả pha lê, có tay cầm, nhưng cái cốc vại to đùng bằng thủy tinh xanh vẫn được nhiều quán bia bình dân dùng. Cái cốc ấy, đã chứa đựng một phần ký ức dân tộc thời gian khó.
Hoàng Phương – vnexpress.net
- ‘Đã mắt’ ngắm bộ sưu tập phi cơ tự chế của anh thợ điện Nam Định
- Nhan sắc 9X Nam Định sau lột xác xinh giống ngọc nữ điện ảnh Hàn
- Mỹ Lộc: Đáng nể vườn địa lan Hoàng Vũ đạt kỷ lục lớn nhất nước
- Kỳ Duyên quyến rũ với váy thân bồng, giày 50 triệu đồng
- Món ngon Nam Định: Bánh cuốn làng Kênh
- 4 năm sau đăng quang, chuyện xoay quanh Hoa hậu Kỳ Duyên là hút thuốc, chửi bậy và bạn trai đại gia?
- Quất lâm biển gọi 2016 chính thức khai trương
- Bắt cặp đôi vờ mua nông sản qua điện thoại để lừa tiền tỉ
- Nam Định: Bàn giao tàu đánh cá vỏ thép thứ ba cho ngư dân
- Chùm Ảnh Thánh Lễ Khấn Dòng – Tu Viện Dòng nữ Đa Minh Bùi Chu
- Tóm gọn “ông trùm” giấu ma túy trong vườn
- Nam Trực: Mất đất, mất nhà vì cả tin
- Thực hiện kế hoạch “Nói KHÔNG với rác ở biển Thịnh Long”
- Ô tô vượt ẩu va chạm với tàu hỏa ở Nam Định, 4 người gặp nạn
- Thiếu nữ 14 tuổi mất tích: Nghi ngờ xâm hại tình dục
- 13 nhà thờ đẹp ở Nam Định
- Nam Định đột phá từ tái cơ cấu nông nghiệp
- Bão số 3 khiến hơn 700ha lúa mùa của Nam Định chìm trong nước
- Chùa Cổ Lễ Nam Định – Mảnh đất văn hóa , Cách Mạng
- Chè hạt kê, dân dã và đặc sắc
- Đường vào chợ Viềng tắc “kỷ lục” dài hàng km
- Phát hiện xác thai nhi trong hộp nhựa ở Nam Định